Filmen in Adana

Peter en Diego komen ’s avonds om 18:30 aan, de reis is gelukkig bijna probleemloos verlopen. Wel waren ze in Istanbul (waar ze moesten overstappen naar Adana) de koffers kwijt. Geen van de vele koffers stonden op de bagageband. De zeer slome en ongeïnteresseerde medewerkers van Turkish Airlines (het is vastentijd, misschien daarom) werkten natuurlijk op de zenuwen. Na veelvuldig aangeven dat het een ramp is als er geen koffers zijn, blijkt dat de koffers ergens anders staan. Vanwege de ‘handle with care’ stickers hadden de bagagejongens de koffers niet op de band willen zetten.

De mannen zijn ’s ochtends 5 uur al vertrokken van huis. Ze hebben er dus al een dag opzitten als ze aankomen. De volgende dag beginnen we daarom pas ’s middags. Eerst even wennen aan de hitte en zorgen dat alle apparatuur werkt. Mijn oom Özgür is chauffeur en hij heeft een grote Volkswagen bus geregeld. Hij kent Adana als geen ander en durft de kleinste steegjes in te rijden. Bovendien is hij opgegroeid in de wijk waar we het meest gaan filmen, ‘Meydanmahallesi’. We filmen eerst het blauwe huis waar mijn oom en tante hebben gewoond. Het is er vreselijk warm, nog erger dan buiten. De bewoners zijn immers al een paar maanden weg en daarom zijn alle ruimtes lang gesloten geweest. Het is ook een klein huis, Peter en Diego wurmen zich in de kleinste hoekjes om de mooiste shots te maken. We werken traag.

Terwijl we nog bezig zijn, stapt Kara Gülüzar (Zwarte Gülüzar) binnen. Ze komt kijken wat we aan het doen zijn, nieuwsgierig en nog steeds een tikkeltje argwanend. Ze zit een kwartier op het binnenplaatsje en kijkt toe, zwaar puffend van de hitte. Ze observeert ons echt. Dan staat ze op en zegt dat ze de airco vast aan zal zetten in haar huis zodat we straks als we bij haar zijn koel kunnen werken. Gelukkig! Ik haal opgelucht adem want nu pas weet ik zeker dat ze gaat meewerken. We besluiten de buitenkant van het huis maar later te filmen want we willen Zwarte Gülüzar niet te lang laten wachten.

Bij haar thuis vragen we of ze achter haar ouderwetse naaimachine wil zitten tijdens het gesprek. Want Zwarte Gülüzar kan dan wel 80+ zijn, ze naait nog steeds gordijnen voor mensen uit de buurt. Ze zegt een paar keer dat wel moeten opschieten en dat ik het niet te lang moet maken. We stellen het licht op en maken alles klaar. Maar ook ons apparatuur heeft moeite met de hitte. Logisch. De lamp die van buiten op het balkon naar binnen schijnt door het raam begeeft het. Gelukkig heeft ze toch geduld en wacht het af. Peter en Diego lukt het na veel gedoe (ventilator op de lamp zetten zodat ie afkoelt) mooi licht te maken. Dan praat ik met Kara Gülüzar en ze vertelt prachtig en schreeuwend dat de straten in de wijk vroeger trilden als zij langs kwam, dat ze brutaal was en haar mannetje stond maar dat mijn tante bijna het huis niet uit kwam. Omdat ze geen Turks sprak, afhankelijk was van haar man en volgzaam. Ik vind het een geweldig gesprek omdat deze stoere authentieke oude vrouw kracht uitstraalt (ik ben bijna 50 jaar jonger maar ik zou niet graag ruzie met r krijgen;) en omdat ze geen blad voor haar mond neemt.

Dan gaan we op zoek naar onze SOKAK KOLBASTI, de 5 jongens uit de wijk die op slippers en blote voeten kolbasti dansen. En ze staan klaar, opgewonden en hyper. En no surprise: ze zijn niet alleen. Tientallen mensen staan ook nieuwsgierig te wachten of het wel waar is dat een ploeg deze schoffies komt filmen. We moeten opschieten want nog even en het licht is weg. Andere kinderen smeken of zij ook mogen dansen en kijken me lief aan met zwarte olijfkleurige ogen. Buurtbewoners komen verhaal halen; ‘wie zijn we, ben ik een gids van die twee Europeanen, wat komen we doen, wie is mijn vader?’ Ik probeer uit man en macht te regisseren en baal dat ik geen megafoon bij de hand heb. Schreeuwen dus. Ik schreeuw vriendelijk wat we gaan doen en beloof kleine kinderen straks foto’s van ze te maken als ze nu daar blijven zitten en niet met z’n allen om ons heen gaan staan. Dat regisseren is makkelijker gezegd dan gedaan als er zoveel nieuwsgierige mensen zijn. Soms schreeuw ik daarom maar wat minder vriendelijk. En het werkt. We gaan draaien. De KOLBASTI KIDS doen hun best, ze dansen en dansen en voelen zich vast heel eventjes een ster. Al ben ik tijdens het draaien misschien heel streng voor de hordes kinderen, het liefst zou ik ze allemaal mee naar huis nemen!

Dag 2 beginnen we toch wat vroeger. We gaan eerst ’s ochtends vanaf een hoog gebouw het uitzicht over deze betonnen stad filmen. Vanaf de 16^e verdieping kan je goed zien hoe groot het contrast is met het dorp waar ze vandaan kwamen. Daarna maken we wat rijshots uit de auto en sfeershots in de wijk. Mijn oom Özgür laat goed zien wat hij kan, ongelooflijk hoe hij met zo’n busje de nauwste steegjes ingaat. We filmen vrouwen die buiten zittend voor de deur kilo’s rode paprika schoonmaken om later salca van te maken (zongedroogde paprikapuree), mannen die aan rijen tafeltjes het Turkse rummikub ‘okay’ spelen, voetballende jongetjes, en mensen die in de zinderende hitte hun verkoopwaar aanprijzen. We worden overal uitgenodigd voor thee, eten of om even uit te rusten en te schuilen voor zon. Bij wildvreemden gaan we op een kopje Turkse koffie. Zo geweldig is dat.

Middenin de wijk staat ‘yuvarlik ev’, het ronde huis. Het huis dat mijn opa bouwde toen hij en zijn gezin naar Adana verhuisden. Het is één straat voor het huis waar mijn oom en tante gingen wonen. Op het platte dak praat ik met mijn oma over het leven vroeger in de wijk als jong stel. Dat is niet al te rooskleurig. Ook draaien we op de valreep voor het licht helemaal weg is de overbuurman van mijn oom en tante: Kadir amca.

Deze bejaarde en zeer gelovige man praat ook over zijn eigen zoektocht naar een levenspartner. Hij heeft de hoop opgegeven op een nieuwe liefde maar wil heel graag! Die avond eten we in het hotel zodat we vroeg kunnen slapen.

De dagen vliegen echt om, ik kan niet geloven dat we al op dag 3 zijn… Vandaag hebben we de eerste helft van de dag een andere chauffeur: Adem abi. Hij is gelukkig net zo geduldig als mijn oom en hij kent Adana ook goed. We gaan eerst terug naar de wijk om nog het missende shot te draaien van de buitenkant van het huis. Daarna gaan we naar mijn oma; al sarma draaiend zal zij luisteren naar een oud cassettebandje waarop mijn opa een liefdeslied zingt.

Mijn bijzondere opa, zo vooruitstrevend in het leven behalve als het ging om zijn eigen vrouw. Mijn oma legt mij uit hoe ze toch van hem hield ook was hij zo jaloers op haar dat hij haar veel ontzegde. Hoe ze soms werd geslagen en soms geliefkoosd. Hoe liefde en geweld hand in hand ging in haar huwelijk. Een bijzonder eerlijk gesprek vind ik. Later hoor ik dat mijn tante Canset in tranen achter de deur heeft staan meeluisteren. Die tante is de laatste die we vandaag zullen filmen.

Maar eerst gaan we, na een uitgebreide lunch bij oma thuis, sfeer filmen in Adana centrum: van de Kasaplarsokagi (Slagerijstraat) en de Bakircarsisi (Koperbuurt). Mijn oom Özgür is er weer bij dus dat zit wel goed wat betreft smalle doorgangetjes. In de Slagerijstraat zijn we een echte bezienswaardigheid. Rijen schapenkoppen, bakken met slierten darmen of magen en grote hompen vlees hangend aan grote haken versieren de straat. Iedereen wil weten wat we komen doen.

Mijn uitleg wordt steeds korter want anders staan we hier morgen nog. Uiteindelijk volstaat 1 zin: ‘mijn tante die vroeger in Adana leefde, heeft Alzheimer en wij verfilmen haar leven.‘ Zelfs mensen die geïrriteerd riepen dat we vast zijn gekomen om de armoe te filmen juichen ons nobel initiatief na het horen van die zin toe. Daarna lopen we via de andere kant naar de Koperwijk en filmen onderweg ook nog wat. De koperwijk is prachtig ambachtelijk, overal handwerkers die de mooiste koperen dingen maken.

We filmen een oude man die een grote koperen dienblad staat uit te fikken met een bijtend chemisch middel. Geen idee wat het precies is eigenlijk. Peter weet het vast… Hij hangt er even met zijn camera boven maar gooit zich dan naar buiten omdat zelfs de lucht die ervan af komt vreselijk agressief is. Ook filmen we een prachtig oud straatje waar veel drukte is en kinderen die simit verkopen (rond brood met sesam) of ayran rondbrengen (Turkse yoghurtdrank). De sfeer van Adana staat er goed op: drukte, harde arbeid en hitte!!!

We moeten snel naar mijn tante Canset die we op het dak van haar pas gekochte bouwval willen filmen terwijl ze een muur kapotslaat met een hamer. In het prachtige avondlicht zal zij dan een zelfgekozen lied over de liefde zingen. Zij is midden 40 en een stoere onafhankelijke vrouw. Onbegrepen door haar omgeving omdat ze te vrijgevochten is. In spijkerbroek met sigaret in de hand beukt ze met een hamer op de muur in. Prachtig echt. Helemaal omdat zij als vrouw het tegenovergestelde is van mijn tante.

Dan gaat ze zingen, een lied dat volgens haar de liefde vangt. En zonder te overdrijven kan ik zeggen dat het een van de mooiste momenten is die ik ooit heb gefilmd! Zo puur, eerlijk en gedurfd! Ze huilt en zingt tegelijk, een prachtige snik in haar stem. Haar visie op de liefde is zo poëtisch en haar mening over de liefde tussen mijn oom en tante zo een waardevolle blik in de film. Ook al verstaan de mannen de taal niet, ook zij voelen de magie van het moment. Zij raakt echt iets in mij waardoor ik zo diep ontroerd raak. Ik ben er eigenlijk nog stil van.

Mijn oom gaat wat koude biertjes halen want ‘IT’S A WRAP!!!!!’

Ik voel me voldaan en gelukkig als we nog wat nazitten. Die avond zijn we uitgenodigd om met homemade-cooking van mijn oma te gaan picknicken op een plek in Adana waar honderden mensen gaan picknicken in de avondkoelte. Er wordt muziek gemaakt, gegeten en gedronken. Een onvergetelijke avond en afsluiter!!