Ik vlieg ’s avonds vanuit Düsseldorf en kom pas om 2:15 ’s nachts in Adana aan. Mijn rugtas met camera, laptop en toebehoren is zo dik en zwaar (13kilo!) dat het niet in het kastje boven mijn zitplaats in het vliegtuig past. Daarom haal ik mijn laptop, boek, script en nog wat kleins eruit. Nu past het wel. Ik zit naast een lege stoel gelukkig en heb dus de ruimte. Het begint allemaal heel goed denk ik terwijl ik rode wijn drinkend Elif Safak’s boek over de liefde lees. Geen turbulentie, vegetarische canneloni en zelfs een deken en kussen!

Als we landen kan ik als laatste het vliegtuig verlaten: eerst kan ik al niet bij de zware tas omdat het gangpad vol mensen staat, en vervolgens moet ik die dikke rugtas weer met beleid inpakken. Die achterstand blijft je dan achtervolgen. Als laatste het vliegtuig uit betekent als laatste in de rij voor een visum, en dus als laatste in de rij voor de paspoortcontrole en ook als laatste bij de bagageband. Grrr…

Het zo anders dan alle andere keren. Een maand geleden was ik hier ook, dus dit keer geen zwetende hoofden tegen het raam geplakt, geen tranen en veel minder spanning. Mijn oom Özgür komt me ophalen. Het voelt bijna alsof hij in Friesland woont en me van het treinstation heeft opgehaald. Gek is dat. Minder bijzonder, dat wel, maar daardoor ook meer thuis. Juist doordat het exotische ervan af is nu maakt dat ik steeds meer het gevoel heb dat ik ook hier thuis hoor. Zo gewoon er vertrouwd thuis in Nederland is, zo gewoon en vertrouwd begint het hier ook te worden.

De volgende dag, zondag, staat vooral in het teken van uitrusten en wat familie zien. Maar ik moet ook iets proberen te regelen. De mensen die in het oude huis van mijn oom en tante wonen blijken al een hele tijd op vakantie in Konya. Maar over 10 dagen, als de ploeg komt, willen we natuurlijk wel het huis filmen. Dus gaan we rondbellen. Via via krijgen we dan eindelijk de vrouw des huizes aan de telefoon. Ze reageert totaal niet verbaasd want ze blijkt al te hebben gehoord dat we met deze film bezig zijn. De volgende ochtend spreken we ook haar man Niyazi, hij zal zorgen dat de sleutel hoe dan ook in Adana wordt afgegeven.

Het is heet in Adana. Heel erg heet. Het weerbericht op tv zegt 38 graden. Maar tel er maar minimaal 5 bij. Ze willen vast de mensen rustig houden. En het is vochtig. Heel erg vochtig. Alles plakt.

Mijn oma heeft al wat voorwerk verricht door in de wijk Meydanmahallesi wat mensen aan te spreken die zich misschien mijn oom en tante nog zouden kunnen herinneren. En toen ik hier in de lente was, zijn we ook al bij wat mensen langs geweest. Oma en ik besluiten maandag direct op pad te gaan. Een auto hebben we vandaag niet nodig denkt zij omdat er sinds kort een rechtstreekse busverbinding is tussen de wijk waar ze nu woont en Meydanmahallesi waar ze vroeger woonde. We wachten op de bus. Er is geen schaduw om te schuilen. Het is warm en vochtig en de bus komt maar niet. We wachten een half uur. En als ik dat flesje water uit de koelkast niet bij me had gehad om mijn nek af te koelen was ik misschien wel van mijn stokje gegaan. Ik wil de buschauffeuse (bijna alleen nog maar vrouwelijke buschauffeurs in Adana!!!) wel zoenen als we de bus met airco instappen!

Meydanmahallesi is dus de wijk waar mijn familie jaren en jaren heeft gewoond. Zelfs ik heb hier 2 jaar gewoond. Omdat mijn ouders dachten toch niet lang in Nederland te blijven –zoals elke klassieke gastarbeider- wilden zij dat mijn zus de lagere school in Turkije zou beginnen. En zodat zij niet zou denken dat mam en pap meer van mij hielden, moest ook ik daar blijven. Ik was ongeveer anderhalf toen ik en mijn zus bij mijn oma werden achtergelaten… Ik weet nog heel weinig van die 2 jaar, mijn zus veel meer. Maar aangezien ik hier als kind heb rondgerend in blote kont vind ik dat deze wijk ook een beetje mijn wijk is.

Het was een getto; heel armoedig, druk en warm. Dat is wat ik me ook de hele tijd heb voorgesteld nu. Maar het blijkt inmiddels anders. Er is veel opgeknapt, huizen zijn uitgebouwd, er is veel geverfd, en het is er veel minder druk dan ik mij herinner. Vroeger als we met de auto uit Nederland aankwamen renden er hordes kinderen nieuwsgierig achter de auto aan. Buren zaten buiten op de stoep. Overal verkopers die hun tomaten of slippers of hazelnoten schreeuwend aanprezen. Die levendigheid ben ik nu veel minder tegen gekomen.

Tegenover het huis waar mijn oom en tante vroeger woonden, woont nog steeds hun vroegere overbuurman ‘Kadir amca’: een kale man van 83 jaar die over een enorme Koran gebukt zit op het platte dak. Hij leest hardop mompelend. Zijn dochter wijst hem op ons bezoek omdat hij onverstoord doorleest. Ze kijkt mij verontschuldigend aan: ‘pap, je hebt bezoek!”. Hij kijkt sarcastisch en zegt dat hij dat heus wel ziet, maar hij leest verder. Koran lezen onderbreek je niet voor bezoek. Na enkele minuten vraagt hij of ik bij hem kom zitten. Dan vertelt hij wat hij nog weet van de tijd dat mijn oom en tante tegenover kwamen wonen. Hoe mijn tante lange rokken droeg met franjes, hoe arm ze toen waren, dat ze soms haar kleding ook binnenstebuiten droeg en hoe ze bijna alleen Koerdisch spraken…

Om de hoek woont ook ‘Kara Gülüzar’ wat ‘Zwarte Gülüzar’ betekend. Blijkbaar woonde er ooit nog een Gülüzar in de buurt die de bijnaam ‘Sari Gülüzar’ had gekregen: ‘Blonde Gülüzar’. Zo houd je mensen dus uit elkaar… Kara Gülüzar is een oude vrouw van rond de 80, al zou je dat niet zeggen als je haar ziet. Ze lijkt jonger. Ik heb wilde verhalen gehoord over zwarte Gülüzar; zij was iemand die altijd haar mannetje stond vroeger, iemand die vol verhalen zat en veel vloekte, waar mensen zelfs bang voor waren. Een vrouw zo sterk als een man zeggen sommigen. Zij lijkt het tegenovergestelde van mijn tante Emine die altijd stilletjes was, zelden haar mening gaf en nooit van zich afbeet.

Ik had haar de vorige keer al even bezocht. Zwarte Gülüzar was eerst argwanend, meewerken aan een film vond ze niet nodig. Ze is bang dat ik op zoek ben naar negatieve verhalen, daar wil ze niet aan meewerken. Ze heeft niet veel met media. Mijn oma mag ze duidelijk heel graag, gelukkig maar… We blijven voorzichtig uitleggen wat ik aan het doen ben en het lijkt erop dat ze gaat meewerken. Zwarte Gülüzar is belangrijk omdat zij heel goed kan vertellen hoe het leven hier was vroeger voor mijn oom en tante, ze neemt geen blad voor de mond. Maar ze blijft een tikkeltje argwanend.

Inmiddels is het zo’n 5 weken later. Ze blijkt erg ziek te zijn geweest, is vannacht zelfs met ambulance naar het ziekenhuis gebracht. Dus gaan we op ziekenbezoek. Ze voelt zich gelukkig al wat beter, haar bloeddruk en suiker zijn weer onder controle. Ze is al wat minder afstandelijk dan de vorige keer. Met oma moeten ze vaak en veel lachen over vroeger. Deze week wat vaker langsgaan zal het ijs hopelijk helemaal breken.

Oma en ik gaan wandelen in de wijk. Het is veel te warm om te gaan wandelen, mensen verklaren ons voor gek, maar we doen het toch. Ik wil de drukte van de winkelstraat Kibriscaddesi zien; in mijn herinnering een straat vol verkopers, schreeuwende mannen die hun verkoopwaar op een karretje voor zich uitduwen, rennende vrouwen die boodschappen doen en op straat spelende kinderen. Ook dat valt wat tegen, het is veel stiller dan vroeger. Het zal vooral met de hitte te maken hebben, misschien wordt het ’s avonds drukker denk ik maar.

Bij een authentieke houtzagerij raak ik in gesprek met een dikbuikige kleine man die er werkt. Hij is een echte kletser en raakt niet uitgepraat. Een man die veel mensen kent in Adana. Ik vertel hem dat ik al langer op zoek ben naar een werkende katoenfabriek omdat mijn tante er ooit heeft gewerkt en ik graag die sfeer zou willen filmen. Hij kent iemand die nu net zo’n fabriek aan het klaarmaken is voor gebruik. We spreken ’s avonds af om samen naar het huis van die man te gaan.

Oma en ik wandelen verder. In de wijk slenterend door de straten valt mijn oog op een groepje kinderen die aan het dansen zijn. Ze zijn rond de 10/12 jaar. Het is een prachtig gezicht! 4 Kinderen zitten geknield op de grond te klappen, terwijl 1 van hen in het midden zijn kunsten vertoond. Deze dans heet KOLBASTI en is nu de meest populaire dans in Turkije onder jongeren. Het is een mengeling van traditionele Turkse dans, hiphop en breakdance. Ik film met mijn kleine fototoestel aangezien ik mijn camera vandaag niet bij me heb. De jongens doen zo hun best! Als ik vraag of we ze over zo’n 10 dagen nog eens mogen filmen raken ze echt buiten zinnen van blijdschap. Ze zijn zo blij dat ze vreugdesprongen maken, om me heen springen en heen en weer rennen. Ik vind ze zo leuk! Ik vraag hoe ze zich als groepje noemen en ze zeggen stoer: SOKAK KOLBASTI, wat STRAAT KOLBASTI betekent… Ja ja… echte jongens van de straat! ;)

Later zoeken we de man op die ons mee zal nemen naar een kennis die in een katoenfabriek werkt. We lopen er samen naartoe. De kennis blijkt nog niet thuis, wel zijn moeder en zus. Met hen zitten we een half uur buiten voor de deur. Gezellig in zo’n klein straatje pratend over het leven. Dan komt de man thuis. Hij hoort mijn verhaal aan en wil graag helpen filmen mogelijk te maken. Er is nog geen katoen zegt hij maar hij denkt dat rond 25 augustus de fabriek wel gaat werken. Precies dan zal de ploeg arriveren! Ik krijg hoop. Hij is maar een arbeider zegt hij en legt uit dat ik de volgende dag beter naar de fabriek te komen om met mensen te spreken die me verder kunnen helpen.

De volgende dag rijd ik met mijn oom ’s ochtends naar de fabriek in Karatas, zo’n 50km van Adana. Tientallen ‘katoen-ontpit-machines’ staan in rijen te wachten op de vrouwelijke arbeiders die ze binnenkort zullen bedienen. Een paar mannen zijn aan het werk om de fabriek klaar te maken voor gebruik. De eigenaar is er niet maar twee broers die er werken zijn uiterst behulpzaam. Helaas zal de fabriek pas midden september gaan werken. Een ander fabriek die eerder gaat werken zullen we niet vinden zeggen ze, er is nu eenmaal nog bijna geen katoen. Toch ga ik verder zoeken, wie weet…